کد مطلب:51955 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » متفرقه

راز پيشرفت ژاپن چيست؟ چرا آنان پيش رفتند، ولي ما ايرانيان عقب ماندهايم؟ آيا استعداد و تعداد سلولهاي مغزي آنان بيشتر است يا از نظر فرهنگ و ايدئولوژي بر ما برتري دارند؟

ايرانيها از نظر استعداد و تعداد سلولهاي مغزي از ژاپنيها كمتر نيستند، بلكه از اين كه ما ايرانيان ادعاي مسلماني داريم و دين اسلام، دين ترقي و علم و پيشرفت و توسعه است و همگان را به پيشرفت فرا ميخواند، از نظر ايدئولوژي بر آنان برتري داريم. مسلمانان همان گونه كه درگذشته نشان دادند، ميتوانند پرچم دار علم و تمدن و توسعه باشند؛ اما چه شد كه امروزه ايرانيان نسبت به مردم ژاپن عقب افتادهاند؟ آن پيشرفت و اين عقب ماندگي از ريشهها و عوامل مختلف بهرهمند است كه به برخي از آنها اشاره ميكنيم:

ژاپن در چند قرن گذشته به جهت موقعيت خاص جغرافيايي و سوق الجيشي در رشد صنعت كشتيراني، ماهيگيري و دريانوردي گام برداشت و همانند برخي از كشورهاي اروپايي در پي كشورگشايي برآمد. درجنگ جهاني اول و دوم فعالانه شركت داشت و سرانجام در سال 1945 م درجنگ جهاني دوم آمريكا با بمب اتم آن را شكست داد و كشور را اشغال نمود اما بعد از يك دهه توقف، به سوي توسعه گام برداشت.

در اين توسعه زمينهها و عوامل بيروني و دروني بسياري نقش داشتند، از جمله:

1 - برنامه ريزي درست و دقيق و منطبق با واقعيتها و توانمندي كشور، بدين شرح:

1 - 1 - اصلاحات وسيع با اولويت در تخصيص منابع به نظامهاي آموزشي و تربيتي ؛

2 - 1 - تلاش سازمان يافته براي دست يابي به علم و فناوري (تكنولوژي)؛

3 - 1 - بومي كردن تكنولوژي ؛ انتقال آن بدون نيروي انساني كارآمد به آفت مهارت زدايي از جمعيت بومي ميانجامد. ژاپنيها براي رهايي از اين آفت در پي سازگاري انتقال تكنولوژي با توسعه درون زا برآمدند و به جاي تقليد، تكنولوژي را بومي كردند و به نوآوري در صنعت نايل شدند.

4 - 1 - حركت در چهارچوب برنامهاي منظم براي سازمان دهي زيرساختهاي قتصادي؛

5 - 1 - بازسازي بخش خصوصي توسط دولت در چهارچوب مصالح ملي؛

6 - 1 - توجه به ارزشهاي ملي و هويت فرهنگي درانتخاب الگوي توسعه؛

7 - 1 - شناخت دقيق واقعيات جامعه و درك امكانات و محدوديتهاي كشور.

2 - مديريت كارآمد؛

3 - مردم سخت كوش؛

ژاپنيها بعد از جنگ، روزانه بيش از چهارده ساعت كار ميكردند، تا كشور خودشان را آباد كنند و توسعه بدهند متوسط ساعات كار ژاپنيها در سال 1983 از تمامي كشورها بيشتر گزارش شده است؛ يعني 2152 ساعت كه نسبت به كشور بعدي؛ يعني آمريكا 254 ساعت بيشتر است.(1)

يك ژاپني به نام ما سوشيتا كتابي نوشته به نام نه براي لقمهاي نان او در اين كتاب ميكوشد فرهنگ ژاپني را بيان كند كه اين هم تلاش براي يك لقمه نان نيست، بلكه براي رشد و پيشرفت كشور است.

4 - فرهنگ استقلالطلبي (به ويژه استقلال اقتصادي)؛

جالب است بدانيد دو ملت ژاپن و كره جنوبي نسبت به بهرهگيري از كالاهاي توليدي كشور خودشان خيلي پافشاري ميكنند (بر خلاف ما ايرانيان كه از كالاهاي خارجي استقبال ميكنيم. آنان كالاهاي خارجي را تحريم ميكنند)

چند سال گذشته سازمان تجارت جهاني به حكومتهاي ژاپني و كره جنوبي فشار آوردند تا اجازه دهند برنج از خارج وارد كنند. اما مردم اين دو كشور حاضر نشدند برنجهاي وارداتي را به مصرف برسانند.

بعد از جنگ جهاني دوم، كاخ امپراتور را به همان شكل قبلي ساختند كه تنها شيشه كم داشتند. از حكومت خواستند اجازه دهد شيشه وارد كنند، اجازه داده نشد و گفته شد: اگر شيشه وارد شود، تلاش براي راه اندازي كارخانجات شيشه سازي كاسته ميشود! اين فرهنگ مايه رشد و پيشرفت است.

5 - رعايت نظم و قانون و احترام به حقوق ديگران؛

6 - وجود برخي از حوادث تلخ و ناگوار طبيعي مانند زلزله و غير طبيعي مانند خسارات جنگ به ويژه جنايات آمريكا در بمباران اتمي ناكازاكي و هيروشيما، موجب بيداري و كوشش جهت مقابله با آنها ميشود. چون در كشور ژاپن بسيار زلزله رخ ميدهد، آنان به ناچار خانههاي خود را مقاوم ميسازند تا از اين بلاي طبيعي در امان باشند. اين مسئله موجب پيشرفت بسيار در برخي از علوم مرتبط مانند مهندسي ميشود.

7 - بهرهمندي از باران و روخانههاي فراواني؛

خودكفايي در امور كشاورزي اولين قدم در امر توسعه است. ميزان بارندگي در ژاپن بيش از ساير كشورها است. در اين كشور به طور متوسط سالانه 1700 تا 1800 ميلي متر باران ميبارد كه حدود ده برابر بارندگي در كشور ما است. پر باراني زمينه مساعدي است كه در امور كشاورزي و دامداري و تأمين غذا خودكفا شوند، نيز به جهت رودخانههاي فراوان و پر شيب بودن آن در صنعت برق آبي رشد خوبي داشته باشد.

ژاپنيها به تناسب موقعيتها و امكانات تلاش كردند و براي توسعه مملكت كوشيدند و پيروز شدند. ما هم اگر بكوشيم، پيروز خواهيم شد.

امام علي(ع) به مسلمانان گوشزد نمود: مبادا تنبلي كنيد و ديگران به دستورهاي قرآن عمل كنند و پيروز شوند،(2) اما شما در جا بزنيد.

امروزه اگر برخي از خصلتهاي ما ايرانيان و ژاپنيها را ملاحظه نماييم، اين حقيقت را به روشني ميبينيم و قرآن به ما ميگويد: تنبلي نكنيد و نظم را رعايت كنيد و... اينها را ژاپنيها بيش از ما عمل ميكنند.

اما عقب ماندگي ما ايرانيان، از زمينهها و عوامل بسياري برخوردار است، كه بر دو گونهاند:

1 - زمينهها و عوامل بيروني:

1 - 1 - تاخت و تازهاي بيگانگان همانند مغول (تهاجم نظامي)

2 - 1 - استعمار غرب كه از 1507 م توسط پرتغاليها و با اشغال نظامي جزاير و سواحل جنوب ايران آغاز شد، سپس به ترتيب انگليسيها، روسها، آلمانها و امريكاييان هر يك به گونهاي در ايران نقش تخريبي بازي نمودند. متجاوزان با انواع تهاجمات خود از جمله تهاجم فرهنگي در عقب نگاه داشتن ايران نقش ايفا نمودند.

2 - عوامل و زمينههاي دروني: اين بر دو قسمت است، انساني و غير انساني (يا اقليمي)

1 - 2 - زمينهها و عوامل اقليمي؛ از جمله:

وجود ذخاير عظيم نفت و گاز درايران و منطقه: وجود نفت اگر چه نعمت بزرگي است، ليكن با وجود حاكمان و مديران بي كفايت و فاسد، باعث عقبماندگي كشور شده است. به گفته جلال آل احمد، غرب زدگي با پول نفت آغاز شد. پول نفت، فرهنگ مصرف گرايي (مصرف كالاهاي غربي و دريافت مواد آماده) پديد آمد كه مايه بدبختي ما ايرانيان شد.

كمي باران: سرزمين ايران در زمره كشورهاي خشك و كم باران قرار دارد. كمي باران در كنار پول نفت و در كنار استعمار و تهاجم فرهنگي بيگانگان و سوء مديريت و حاكمان نالايق و فاسد مايه بدبختي گرديد.

منطقه سوق الجيشي: ايران در منطقهاي قرار گرفته است كه همه چشم طمع به آن دوختهاند. همان گونه كه در دو عنوان كمي باران و وجود ذخاير عظيم نفت و گاز بيان داشت، اين امتياز در كنار حكومتهاي نالايق و سوء مديريت و استعمار و تهاجم بيگانگان مايه بدبختي ميگردد، زيرا اگر ما به ديگران كاري نداشته باشيم، ديگران به جهت نفت و موقعيت ممتاز ايران به ما كار دارند. اگر مبتلا به سوء مديريت و حاكمان نالايق و بي كفايت بشويم، همين موقعيت ممتاز موجب وسوسه ديگران ميشود.

همين امر سبب شد كه بارها روسيه تزار و انگليس بر ايران تاخت و تاز كنند و بسياري از مناطق ايران را اشغال نمايند.

پتر كبير در پي اين بود كه به آبهاي گرم جنوب برسد. بدين جهت در چند قرن گذشته مدام قدرتهاي روسيه، انگليس، آلمان، فرانسه و آمريكا در مورد ايران رقابت داشتند.

2 - 2 - عوامل و زمينههاي انساني، از جمله:

أ) عامل سياسي، حكومتهاي استبدادي ما حاكمان نالايق و بي كفايت و سوء مديريت. از پانصد سال پيش كه عصر رنسانس آغاز شد و اروپائيان در پي توسعه قدم برداشتند، متأسفانه كشور ايران به جهت وجود حكومتهاي استبدادي ومديران نالايق نتوانست در جهت توسعه قدم بردارد.

در دوره حكومت صفويه آن گاه كه پرتغاليها با ناوگان درياييشان با بيش از ده هزار كيلومتر دريانوردي آفريقا را دور ميزنند و به جنوب ايران لشكركشي ميكنند، در همين هنگام حاكمان نالايق و بي كفايت صفوي نميدانستند كه پرتغال در كجا قرار دارد.

آنان كه بر كشور پهناور ايران (كه بيش از ده برابر كشور پرتغال بود) فرمانروايي داشتند، نتوانستند خطر تهاجم بيگانگان را دفع نمايند. به جهت بي كفايتي حكومتها منطقه سوق الجيشي جنوب ايران تا قبل از انقلاب اسلامي ايران به صورت مستقيم و غير مستقيم در اختيار بيگانگان قرار داشت.

در سال 1625 م هيأتي رسمي از ايران عازم هلند شدند تا درخصوص مناسبات بازرگاني و ديپلماسي ميان دو كشور رايزني شود، هيچ يك از اعضاي اين هيئت نه به زبان هلندي آشنايي داشتند و نه به هيچ زبان ديگر اروپايي! (3)

در طول دو قرن فرمانروايي صفويان اگر چه كشور ايران از حاكمان نالايق برخوردار بود و كشور سير نزولي را طي ميكرد. اما دست كم در زمينههاي اقتصادي و تا حدودي اجتماعي، حاكمان صفوي موفق بودند و به پيشرفت هايي نايل گشتند اما در دوره بعد از صفويه همين دستاوردها به سرعت رو به زوال گذاشت. هجوم قبايل افغان، ظهور نادرشاه به همراه سالها جنگ و كشورگشايي، كشمكشهاي پايانناپذير ميان جانشينان نادر و مدعيان تاج و تخت بعد از او، رمق چنداني براي ايران بعد از صفوي بر جاي نگذاشته بود. بدبختي و عقب ماندگي ايرانيان در عصر حاكمان نالايقتر قاجار بيشتر شد.

به عنوان نمونه:

فتحعلي شاه قاجر از سركنسول بريتانيا ميپرسد: چند متر زمين را بايد گند تا به ينگه دنيا (آمريكا) رسيد؟ سركنسول كه از اين سخن بسي متحير شده بود، در پاسخ گفت: ينگه دنيا از طريق كندن زمين نيست. شاه گفت: نماينده انگليس اطلاعي ندارد. اين سخن را قنسول عثماني شخصاً به من گفت كه با كندن زمين ميتوان به ينگه دنيا رسيد! (4)

ب) عامل فرهنگي و خصلتهاي ايرانيان (معايب اخلاقي): با كمال تأسف ميان ما ايرانيان تنبليها و راحت به دست آورده، افراط و تفريطها، دروغ و بي نظميها، بي سوادي، كبر و غرور وجود دارد.

ايرانيان از سابقه تمدني بزرگ بهرهمند هستند، كه اين پيشينه در بسياري مايه غرور ميشود و به جاي اين كه با تلاش خود افتخار كسب نمايند، از آبروي نياكانشان استفاده ميكنند و خود به تنبلي رو ميآورند و كار نميكنند. گوبينو ديپلمات مشهور فرانسوي در كتاب سه سال در ايران درباره خلقيات ايرانيان مينويسد: فكر و ذهن هر ايراني فقط متوجه اين است كه كاري را كه وظيفه او است انجام ندهد.(5)

حالت تنبلي، از زير كار در رفتن، بي نظمي، به مقرارت و قوانين مدني بها ندادن، دروغ گفتن، مصرف گرايي و استقبال از كالاهاي خارجي دغلبازي (كه برخي از آن به زرنگي ياد ميكنند) و مانند اينها يكي از علل عمده عقب افتادگي ما ايرانيان است.

براي اطلاع بيشتر مراجعه كنيد به:

1 - جامعهشناسي نخبه كشي، علي رضا قلي؛

2 - نجات، علي محمد ايزدي؛

3 - چرا عقب ماندهايم علي محمد ايزدي؛

4 - ما چگونه ما شديم، صادق زيبا كلام؛

5 - ارزشها و توسعه، محمد تقي نظر پور؛

6 - توسعه و تضاد، فرامرز رفيع پور؛

7 - مدلي برآسيبشناسي انقلاب اسلامي، حسن بنيانيان؛

8 - نه براي لقمهاي نان، ماسوشيتا، ترجمه محمد علي طوسي.

پينوشتها:

1 - هاشم رجب زاده، تاريخ ژاپن از آغاز تا معاصر، ص 15.

2 - نهج البلاغه، نامه 47.

3 - حائري، نخستين رويارويي، ص 157؛ صادق زيبا كلام، ما چگونه ما شديم، ص 274.

4 - ما چگونه ما شديم، ص 276.

5 - علي محمد ايزدي، نجات، قسمت دوم، ص 20.